BEDEN ALGISI
Beden algısı, bedenimizi zihnimizde nasıl şekillendirdiğimiz, bedenimizin bize nasıl göründüğüdür.
Benlik saygısı ve beden algısı birbiriyle yakın ilişkili olan kavramlardır ve neden-sonuç ilişkisi olarak birbirlerinden etkilenirler. Obez bireylerde görülen düşük benlik saygısının ve olumsuz beden algısının neden mi yoksa sonuç mu olduğu tam olarak bilinmemekle birlikte, bazı durumlarda neden bazı durumlarda sonuç olduğu bilinmektedir.
Kendi bedenini fiziksel açıdan olumlu değerlendirenler, kişilerarası ilişkilerde daha güvenli ve giriştikleri işlerde daha başarılı olurken, kendi bedenini olumsuz algılayanlar ise yaşamlarının bazı dönemlerinde ya da sürekli olarak huzursuz, güvensiz ve/veya değersiz hissederler.
Beden algısı, çocuğun kendisini kendi gibi olmayanlardan ayırt etmeye başladığı birinci yaştan itibaren ortaya çıkar ve yaşam boyu sürekli gelişerek değişir. Aslında bizler fiziksel özelliklerimizin önemli olduğu fikri ile küçüklükten itibaren karşılaşırız. Masallarda iyiler genelde güzel, çekici, yakışıklı, güçlü kişilerdir. İzlediğimiz filmlerdeki insanlar çoğu zaman güzel bir görünüşe sahiptir.
Yalnızca günümüzde değil, geçmişte de güzellik, çekicilik, güçlülük gibi dış görünüşe dair değerler her zaman beğeni toplamış ve herkesin öyle olma arzusu ile dolu olmasına ve insanların öyle olmak için yoğun çabalar harcamasına sebep olmuştur. Hızla gelişen teknoloji ile birlikte kitle iletişim araçlarının yoğun olarak kullanılması ile güzellik algısının çok daha güçlü bir hale gelmesine ve küreselleşmesine neden olmuştur. Kilo ise bu güzellik algısının içinde oldukça önemli bir yere sahiptir. Tarihin farklı dönemlerinde kiloya göre güzellik algısı değişmekle birlikte (örneğin, ortaçağda veya ilkçağlarda balık etli kadınlar, etine dolgun kadınlar daha çekici iken) günümüzde zayıf olmak güzel olmanın en belirleyici özelliklerinden biri olmaktadır.
Bir kişinin kendisi hakkındaki beden algısı başkalarının onu nasıl algıladığı ile uyum göstermeyebilir, aslında çok sık olarak, başkalarının yargılarından daha olumsuzdur. Yukarıda bahsettiğimiz gibi kitle iletişim araçlarının olumsuz beden algısı üzerindeki etkisi çok büyüktür. Kişilerin gerçekçi olmayan vücut ölçülerine sahip “en güzel” olarak nitelenen kadın veya erkekler ile kendilerini kıyaslamalarına sebep olmakta ve beden algısı sonucu oluşan depresif duygu durumunu pekiştirmektedir.
Toplumdaki güzellik algısının belirleyici faktörlerinin de etkisiyle obez bireylerde olumsuz beden algısı daha yüksektir. Birçok obez birey görünüşlerinden hoşlanmaz ve bu, genellikle kilo kaybetmeyi istemelerinin başlıca sebebidir. Kilo kaybının görünüşlerini güzelleştirip çekiciliklerini arttıracağını ve bu nedenle kendilerini daha iyi hissedeceklerini, çevreleri tarafından daha fazla kabul göreceklerini düşünürler.
Obez bireylerin genel tedavisinde beden algısı üzerinde çalışmanın önemli bir yeri olduğu ileri sürülmektedir. Özellikle Bariatrik Cerrahi sonrası hızlı kilo vermenin beden algısı üzerinde olumlu etkilerinin olduğu kanıtlanmış olsa da bu tek başına yeterli değildir. Gerçekdışı hedefler ile oluşan olumsuz beden algısının kişi üzerindeki etkisi çok fazla olduğunda kilo vermenin olumsuz beden algısını değiştirmeme olasılığı yüksektir. Çünkü olumsuz beden algısı, düşük benlik saygısı ile oldukça ilişkilidir ve düşük benlik saygısı kişinin kilo verse dahi bedeninde sürekli yeni kusurlar aramasına veya bulmasına neden olabilir. Bu durum depresif duygu durumuna veya ruhsal başka problemlere sebep olabilir ve kilo verme sürecini de olumsuz etkiler. Obez bir hastada böyle bir duruma rastlandığı zamanterapiye yönlendirilmesi oldukça faydalı olacaktır. Kişi ruhsal problemleri ve olumsuz beden algısı ile baş etme becerileri kazanarak kilo verme süreci ve tedavisinde çok daha fazla verim alacaktır.
Psikolog Cansu Ayman
